بؤیوک آغا
ماراغادا بیر کیشی وار ایدی؛ آدی بؤیوک آغایدی...
یازان: حامید مورسلی
اینسان وارلیغی‌نین چئشیدلی بویوتلارینا باخاراق اینسانین ایچ و دیش دوزه‌نینه قورولوش باغیشلایان، سَهمانا سالان هم ده اونون روحونا ام وئرن نسنه، قوشقوسوز دئمک اولار موسیقی‌دیر. موسیقی دوغادان آلینمیش بیر واراولوشچول نسنه اولاراق تکجه ایدراک گوجونه یییه اولان انسانی دئییل، بلکی بوتون کاییناتی اؤز ایچینده قاپسایاراق هامیسینا حضور، آخیملی‌لیق، هم ده دئمک اولار یاشام بخش ائدیری. بَدَوی توپلوم‌لار ایله مدرن توپلوم‌لارین چئشیدلیلیگی اونلارین تئکنولوژی دونیاسیندان بارینماقلاری ایله دئیل موسیقی کیمی روح‌سال وارلیقلارا اؤنم وئرمک‌لری ایله اؤلچولَر. بیر یاندان آراشدیرمالارین سونوجونون معیین‌لشدیردیگینه گؤره موسیقی زامان سوره‌جینده توپلومون اؤزل قاتلاریندا بیر سیرا آیدین ندن‌لردن دولایی گئت گئده اؤزل اینسانلار، دوشونجه‌لر و قاتمان اویه‌لرینه حصر اولوب، اولماقدادیر. دوغرودور گئنل اولاراق موسیقی‌سیز یاشاماق آنلامسیزدیر آنجاق موسیقی‌دن هانسی درجه‌ده بارینماق اینسانلارین یاشاییشلارینا کئیفییت باغیشلاییر.
بو آرادا گؤزل آذربایجانیمیزین دینج شهرلریندن بیریسی اولان ماراغادا، اؤزونه گؤره اؤزل بیر حئکایه‌سی اولان رحمتلی بؤیوک آغادان سؤز آچماق ایسته‌ییریک. آخ اونسوزدا، موسیقی‌دن دانیشیرساق ایه‌ر، ایستر ایسته‌مز موسیقی دونیاسیندان دوزگون ائتکیله‌ندیگی اوچون، {دونیا و ما فیها}-نی بیر بئزین قیراغی سانان، بؤیوک آغانین آدی اولدوز کیمی ایشیق ساچاجاق‌دیر.
کیملیک بلگه‌سینده آدی بیوک شکورزاده ثبت اولسا دا، خالق اونو بؤیوک آغا آدی ایله تانییردیلار. 1312 گونش ایلی ماراغادا دونیامیزا گلیشی ایله موسیقی باغیشلایان بؤیوک آغا، دئمک اولار چالدیغی سازلارین هئچ بیریسینی اوستاد یانیندا اؤیرنمه‌میش‌دیر؛ اؤیرندیک‌لرینی آتاسی و عمی‌لریندن میراث اولاراق یادیگار آلمیش‌دیر. بیرآز موددت بویونجا تهران‌دا لطف‌اله مجد ایله گؤروشو اولوب ایرانی تارینی اوزاماندان بری چالمایا باشلاییر.
سیجیللیسینده هر ایکیسی فوت اولموش خانیمی و اوشاغی‌نین آدی اولسا دا بیله بؤیوک آغا ایل‌لر بویونجا یالین و یالقیز، ساچینی آغارتمیش تاریخی ماراغانین خیاوانلاریندا سرگردان گزیب اؤزونه یاشادی. بؤیوک آغا خالقین شنلیک‌لرینده تارینین زیل سسی ایله ایشتیراک ائدیب همئشه محفیل‌لری میضرابی‌نین گوجویله قیزیشدیرمایی باشاراردی. دئییلن‌لره گؤره بیرگون اورتا یاشلیغیندا نئچه گون بؤیوک یوخا چیخیر. قاییتدیقدا اه‌ینینده‌کی قارا کؤینک هامینی فیکیره دالدیریر. او نئچه ایل تار چالمایی بیراخیر. کیمسه ایله دانیشماییر، اؤزونو دلی‌لر سایاغی خیاوانلارا تاپشیریر.
بو آرادا نه یاخشی کی ماراغالی یؤنتمن جناب علیرضا انصاری‌نین اؤزنی ایله بؤیوک آغا حاقدا بیر بلگه‌سل فیلم چکیلیری. 1372-ده بو بلگه‌سل یاینلاندیقدان سونرا بیر چوخلاری بؤیوک آغانی تانیمایا باشلاییرلار. آنجاق داها اوچاغدا اونا اؤنمی اولمایان تکجه نسنه تانینماق ایدی. بلگه‌سل‌ین آدی "زخمه بر زخم" اولدوغو اؤزو بیر چوخ مسئله‌نی آیدینلاشدیریر.
ایللرجه دوداغی آلتدا بیداهه تصنیف‌لری زیمزیمه ائدن بؤیوک آغانی ماراغانین دمیریولو آدلی خیاوانیندا بیر اسکی حامامین اؤنونده تاپماق اولاردی. بئلی‌نین بوکولموش، اوزونون قیریشمیش دورومو اونون فله‌یین هانسی درجه‌ده سیخینتیلارینا قاتلاشمیش اولدوغونو گؤستریردیر. آنجاق قیریشمیش اللرینه میضرابی آلیب یانیق سینه‌سینه تارینی باسان چاغدا کیمسه بو ایکی سئوگیلی‌نی بیر بیریسیندن آیریلتمایا جان آتمایی بیله اؤزونو ایقناع ائده بیلمزدیر. تارین اینجه تئل‌لری سانکی بؤیوگون اوره‌یی‌نین آلیشمیشلیغی‌نین سسینی باغیرماقدایدیر. او تاری دئییل، تار اونو دینله‌ندیریردی. بو اوزدن هر ائشیده‌نین کؤورلتمک یولونو راحاتلیقلا باشارا بیلیردی. نوتا بیلمه‌ین اوممیلر کیمی چالان بؤیوک، هر هانسی موسیقی آلَتنی سینه‌سینه دایاسایدی اوندان مؤجوزه‌وی بیر سس چیخارتمایی باشاراردی.
80 یاشیندا بو فانی دونیانی ترک ائدن اینسان، 10 یاشیندان چالماقلا مشغول اولان بؤیوک آغا، سانکی تاری باغرینا باساندا تارلا بیرگه اولوردو. هردن حزین سس ایله ده بیداهه تصنیف‌لر دئیه‌ردی.
اوشاغی و قادینی‌نین هیجرینده دلی اولوب چؤل‌لره دوشن بؤیوک آغا، بیر سیرا دایاز دوشونجه‌لی، اوستاد باریشماز دئمیشکن دووار آدام‌لارین طریفیندن دلی آدلاندیریلسایدی دا، او بو جماعتین سفاهتینی سایمازدان ایشینه مشغول اولاردی. حکیم عمر خیامین روباعی‌لرینی الینین اوستونه دؤیدورموش اولدوغو اوچون بلکی ده هئچ نه‌یین اؤنمی اولمادیغینی بلکه خیامین یاشام فلسفه‌سیندن بورج آلمیش ایدی.
«خیام اگر زباده مستی خوش باش»
دونیا گؤزونده بیر سامان قدر دَیَرسیز ایدی. تای با تای شپیت‌لر گئییب جورابلارینی شالواری‌نین اوستونه سالاردی، کوتونو دا یانقیلیجی اولاراق چیگنینه. هردن دمیریولو خیاوانیندا، هردن هتل دریا قاباغیندا، هردن ده چای قیراغیندا یا دا فرهنگ عکاس‌خاناسی‌نین اؤنونده گون کئچیردردی. ایرانی موسیقی‌نین ردیف‌لری، ائله‌جه آذربایجان موسیقی‌سی‌نین موغاماتینی دوزگون بیلیردی. عین حالدا بو بیلمه‌یینی ده اؤزونه فخر بیلمیردی. یادیمدادیر ماراغادا کونسئرتینده کوتونو یئره سریب اوزه‌رینده ایله‌شیب 45 دیقه دورمادان تاری دینله‌ندیردی.
نه یاخشی قدرینی بیلن‌لری آز دئییل‌دیر. بیله‌سینی یئدیردیب ایچیردیب عزیزله‌یه‌نی چوخویدور. تارینین آوازه‌سی اوتایلی بیر چوخ موسیقی اوستادلارینی تکجه بؤیوک آغانی گؤرمک اوچون ماراغایا گتیرمیش‌دیر. او جومله‌دن عالیم قاسیم‌اوف کیمی دونیا شؤهرت‌لی شرقین سسی آدیلا تانینمیش موغام اوستادینا ایشاره ائده بیله‌ریک. ایراندان دا محمد ریضا شجریانین آدلیم مکتوبو یوخسا هومایونون بؤیوگو گؤرمه‌سی اوچون ماراغایا گلمه‌سینی وورغولاماق اولار. آنجاق بونلار دا بؤیوک آغامیزی اؤز توتدوغو یولوندان چاشدیرا بیلمه‌دی. او دلی‌لیک عالمَیندن اولدوقجا ذوق آپاریردی.
"دئمه مجنونا دلی بلکه ده لئیلا دلی دیر؛ عشق اولان یئرده بوتون عاقیل و دانا دلی دیر"
عؤمرونون سون گونلرینده بؤیرک خسته‌لییندن آیلارجا ماراغانین امیرالمومنین-نووا آدلی خسته خاناسیندا نظر آلتینا آلیندی؛ آنجاق دئمک واختی بورا کیمی ایمیش. بؤیوک 92 اینجی گونش ایلین دی آیی‌نین ییرمی سکگیزینده دونیادان گؤز یوموب، بلکی اونلارین فیراغیندا دلی اولموش، اوشاغی و قادینینا قوووشمایی باشاردی. بؤیوک آغانین دونیا ده‌ییشمه‌سی خبری موسیقی و اینجه‌صنعت سئورلر آراسیندا بئش آچیلان کیمی سسلندی. بوتون اوزاقدان یاخیندان قوناق‌لار یاس تؤره‌نینده حاضیر اولدولار. ایللرجه یالنیزلیقلا ماراغانین خیاوانلارینی آددیملایان بؤیوک بوگون بیرچوخ اینجه‌صنعت سئورلرین ال‌لری اوزه‌رینده تورپاغا تاپشیریلدی. ماراغانین گلشن زهرا مزارلیغیندا هونرمندلر بؤلومونده بیر حالدا تورپاغا وئریلدی کی، اوگون اورادا آدام الیندن اینه سالمایا یئر یوخویدور. سانکی هامی ویداع‌لاشماق اوچون گلمیشدیرلر. سانکی حلال ائت بیزی بؤیوک دئیه باغیرماق ایسته‌ییردیرلر. آنجاق داها بؤیوک گئتمیشدی. هم ده چوخ یونگول یوک ایله کؤچوب گئتمیشدی. تکجه گؤرمه‌دیی ایش گئتمزدن اؤنجه ساغوللاشمامیشدی. تکجه وارلیغی اولان تارینی بیله بیزه میراث بوراخمیشدی. بلکی مزارلیغا گلن‌لرین سون ایسته‌یی بؤیوگون تارینین سسینی بیر داها دویماق ایدی. آنجاق بلکی تارینی بوردا بوراخدیغی اوچون کیمسه‌یه اؤزونه جورأت وئره‌بیلمیردی بو ایسته‌یین دیله گتیرسین. بؤیوک داها بیر آیاق ایله گئتمیشدی بونا دا قاتلاشماقدان سووایی بیر چیخیش یولو قالمامیشدیر داها.
روحو شاد، مزاری ایشیقلا دولو اولسون.
ی. س: بو یازی شهید مدنی آذربایجان بیلیم یوردونون یئنی چیخان اولدوز درگی سی نین ۱۱. ساییسیندا چاپ اولموشدور.
شکیل: مریم حمیدی
