بایرام آیی و اونون چرشنبه‌لری ماراغادا

بایرام آیی و اونون چرشنبه‌لری ماراغادا / حامید مورسلی

چوخ أسکی‌لردن بری آذربایجان'دا ایلین سون آیی‌نین آدینا بایرام آیی دئیرمیش‌لر. بو آدین وئریلمه‌سینه گؤره کسین بیر چوخ فاکتلی نده‌ن‌لر وار. بو اؤزت اولاراق یازدیغیم یازقیدا چالیشاجایام اؤز یاشادیغیم و اورالاردا بویا باشا چاتدیغیم یئرلرین فولکولورونا توخونوب بیرزامانلار چوخ گوجلو کئچیریلسه‌یدیلر ده بوگون اونودولموش دورومونا یئتیشمیش عادت عنعنه لردن دانیشام. آرتیلمالی بو سؤزلری آنام و آتامدان مین بیر دیل ایله سوروشوب یازمیشام. (دئمه‌ییردیلر)
بؤیوک چیلله‌نین بوتون سویوق سازاقلارینا دؤزوب خیردا چیلله‌نین قارلی، سویوقلو گونلرینی سونا چاتدیران تورک‌لر قیشین سون آیی-نا بایرام ‌آیی دئیرلر؛ قیشین چیله و چتینلیک‌لرینه دؤزه‌بیلب اونو دیزه چؤکدورمک اوچون بایرام آیی‌نین ایلک گئجه‌سینده "چیلله قوودو" تؤره‌نینی کئچیررمیش‌لر. بو تؤره‌ن‌ده "چیلله قاچدی بایرام گلدی" –نی ایفاده ائده‌رک تونقال قالانمیش یانار اودون اوزه‌ریندن آتیلارمیشلار. 
آذربایجانین و گئنلده تورک ائللری، بایرام آیی‌نین چرشنبه‌لرینی، دؤردلوک اؤیه‌لریندن (عناصر اربعه) ایلهام آلاراق: سو، اود، یئل و تورپاق چرشنبه‌سی آدلاندیرارمیشلار. بئلجه اونلارین ایناملارینا گؤره ایلین سون چرشنبه‌سی تورپاق چرشنبه‌سی‌ایمیش. تورپاق سودان، اوددان و یئلدن گوجونو آلاراق یئنیدن جانلانیب دوغانین باشلانقیجی سانیلیرمیش. آنجاق بونلارین یانی سیرا بیزیم کندیمیز و بؤلگه‌میزده  بایرام آیی‌نین چرشنبه‌لری‌نین  باشقا آدلاری دا واریمیش. بو اوزدن: خبرچی چرشنبه، قره چرشنبه، کوله چرشنبه، آخیر چرشنبه کیمی آدلاریلا دا تانیارمیش‌لار. 
او چاغ‌لار ایل سایار و گون سایارلارین اولمادیغی اوچون دوغا و طبیعت اینسانلاریمیزین ایلک و دوزگون چاغین گؤستریجی‌سی اولارمیش. بایرام‌آیی‌ و یازین گلیشی‌نین ایلک خبرینی کؤچَری قوشلارین گلیشی و بلکه منطقه‌میزین اوزه‌ریندن کئچیشمه‌لریندن آنلایارمیشلار. بایرام آییندا ائل آراسی کیشی‌لر آششیق، بادام، عزیزعلی و چیلینگ آغاج اوینارمیش‌لار.

بایرام آیی‌نین ایلک چرشنبه‌سینه خبرچی دئیرمیش‌لر، بو چرشنبه‌نین گلیشی بوتون اینسانلارا یازین گلیشینین موشدولوغونو وئرمک‌ده ‌ایدی. بو اوزدن خبرچی چرشنبه‌دن باشلیاراق آداخلی قیزلار بی جورابینی، قاری ننه‌لری ایسه بایراملیق پایی یئرینه قویماقلاری اوچون یون جورابی و بئلنچی أل ایشی  توخونمالارینی توخوماغا باشلایارمیش‌لار.
ایکینجی چرشنبه‌یه قره چرشنبه‌ دئیرمیش‌لر. قره چرشنبه‌ده ائوین حیس-میسینین آلیب، توزونو آلارمیشلار، آغیر پالتارلاری، فرش‌لری یویوب گونون اؤنونه سَرَرمیش‌لر. آغ تورپاق دان لوغاب توتوب  ائولرینی آغ تورپاق ایله یئنی دن سووایارمیش‌لار. هئچ بیر یئرده توز تورپاغا گیزلی قالیب گلن ایله قالماسینا ایزین وئرمزیمیش‌لر.
اوچونجو چرشنبه‌یه کوله چرشنبه دئیرمیش‌لر؛ بئلنچی گونده عاییله‌نین بوتون اویه‌لری (عضولاری) ساچلارینی قیسسالدیب اؤزلرینه یئتیشرمیش‌لر. قیز گلین‌لر اؤزلرینی بزه‌ییب دوزه‌یرمیش‌لر؛ قاری ننه‌لر ایسه باشلارینا خینا (حنا) قویارمیش‌لار. یومنو خوش اولار  دئیه ایناملارینا گؤره طؤیله‌ده اینک‌لرین قویروقلارین دا بیله قیسسالدارمیش‌لار.
تورپاق چرشنبه‌سی یا بیزده دئییلن آخیر چرشنبه‌نین چوخ اؤزه‌ل یئری واریمیش. آخیر چرشنبه‌ آخشامی (یئرگونو= سه‌شنبه  آخشام باشی) قووورقا (بیز دئیه‌ریک قوقا؛ بوغدانین قورولموشونا قووورقا دئیرلر) پیشیررمیش‌لر. آنجاق بو قووورقانی قوووراراق اودون اوزه‌رینده قوورولماقدا اولان ایستی بوغدالاردان، بیر یاش دستمالین گوجوله بیر آوووج گؤتوروب؛ دستمالین آغزینی سیخ باغلاییب بیر قویونون ترکینه آتیب یا دا بیر دووارین چاتلاغینا قویارمیش‌لار؛ بوتون دیدی قودولارین، قورد قوشون، تام آنلامیندا دوشمانلارینین آغزینی باغلاسین‌لار دئیه. همین گئجه داما چیخیب أرسینله دامین دؤرد دؤوره سرچین و باجالارینین قیراقلاریندا جیزیق چکیب، او جیزیغین ایچه‌ریسینه قوورقا آتارمیشلار، باشقا چول قوشلارینا اورزو(روزی) اولسون دئیه. او گئجه یئددی نفر وارلی آدامین کوللویوندن یئددی دنه چؤپ گتیریب  اونو سوت (شیر) پیشیرنده اوجاقدا یاندیرارمیشلار،  بیر ده یئتدی نفر وارلی‌نین آدینی دئیه رک یاپما یاپارمیشلار؛ بو ایشلریله اونلارین تارازیندا اولماق ایسترمیش‌لر؛ آنجاق بو ایشی گیزلیجه گؤررمیش‌لر؛چونکی وارلی‌لار هئچ زامان راضی اولمازیمیشلار کاسیب‌لار دا اونلار تارازدا اولالار. :)
آخیر چرشنبه  گئجه‌سی قورشاق ساللارمیش‌لار. بو اوزدن قورشاق ساللایانا جوراب، بویانیقلی یومورتا و بیر چوخ یئملی وئررمیش‌لر. او گئجه‌سی هامی کورسونون تووندا أیله‌شیب دئییب گولرمیش‌لر. مجلیسلری بایاتی و ناغیل دئمک‌له قیزیشدیرارمیش‌لار. قولاق آسماق و بیرینین آغزینی فال توتماق کیمی اینانج‌لاری واریمیش.
آخیر چرشنبه گونو سحر ائرته‌دن عاییله اولاراق چای قیراغینا گئدیب اوردا بئلنچی سؤزلر ایفاده ائدرمیش‌لر:
سوبای قیزلار و اوغلان‌لاردئیرمیش‌لر: آتیل باتیل چرشنبه؛ باختیم آچیل چرشنبه 
جیبلرینده شیرنی‌دن، یئمیش‌دن آپاریب چایین آخار سویونا آتاراق دئرمیش‌لر:
چرشنبه ننه من سنین آغزینی شیرین ائتدیم؛ سن ده منیم آغزیمی شیرین ائله.
بیر گوزگو، بیر قایچی آپاریب سویو گوزگونون اؤنونده قایچیلان کسه‌رک، عاییله‌لرینده ایسته‌دیکلری اینسانلارین آدینی اؤنجه دئیه‌رک بئله ایفاده ائدرمیش‌لر:
... (فیلان آدامین) دیش آغریسینی، باش آغریسینی، قول آغریسینی ... و هابئله بوتون وجودون آغریسینین هامیسینی کسیرم سو آپارا.
اؤزلریله بیر کوزه‌لری اولارمیش؛ او کوزه‌نین ایچینه اوچ دنه بالاجا داش آتایب سویلا دولدوروب ائوه ساری دؤنرمیش‌لر. او داشلاری برکت گتیرر دئیه چای‌دان گتیررمیش‌لر، بو اوزدن تولوغون ایچینه هابئله کندی‌نین دامینا آتارمیشلار (کندی =سیلو؛ هر ائوده بیر کندی دامی اولارمیش، بوغدالارینی اورادا ساخلارمیش‌لار).
آخیر چرشنبه‌نین باشقا آدی دا وار، اونون باشقا آدی باجیلار بایرامی ایمیش. ائلنچی بیر گونده قارداشلار باجیلارینا بایرام پایی آپارارمیش‌لار. اؤته یاندان آداخلی اوغلانلار دا اؤز سئوگیلی‌لرینه بایرام پایی آپارماق زوروندایمیش‌لار.
 یئنی گون بایرامی گلیب چاتدیغی گون ایسه گنج‌لر بؤیوک‌لرین قولوغونا گئدیب اونلارلا بایراملاشاردیرلار. آغ ساققال آتالار و آغ بیرچک آنالار ایسه گنج‌لره سیفداهلیق وئریب گولش قاباقلیق‌لا اونلاری قارشیلایاردیرلار. بئلجه  بایراملاشماق‌لار، گئت‌گل‌لر، گزمک‌لر، گؤروش‌لرین تندیری آغارماقدا اولاردی. داها کیمسه کیمسه‌دن کوسولو قالمازدی. ایل یئنی‌لنن کیمی اینسانلار دا اوره‌ک‌لرینین محببت‌ینی یئنی‌لندیررمیش‌لر.

دونیا آنادیلی

دونیا آنادیلی گونوندن بیر نئچه ائپیزوت:

- بیر سیرا تورک وطنداشلاریمیز یونئسکو وریندن اعلان اولان آنادیلی گونونو قوتلاماق اوچون موجَوویز پئشینده اولدوقلاری اوچون توتوقلانیرلار.

- ایرانین میللی تقویمینده دونیا آنادیلی گونو قئید اولونماییب بو اوزدن ایش باشیندا سوروملو اولاراق تانیملانان کیمسه‌لر موجَوویز وئرمه‌یه آغرینیب بو ایشین گئرچکلشمه‌سینه مانع تؤره‌دیرلر.

- رسمی و یاسالار چرچووا‌سیندا موجَوویز آلماق پئشینده اولان تورک آکتیویست‍‌لری توتوقلانیر‌لار.

- آنجاق بو آرادا کوردلر و عرب‌‍‌‌لر بو گونو موجَوویزلی اولاراق قوتلایا بیلیب باشاریلا سونا چاتدیریر‌لار. 

- بئله‌لیک‌له نه میللی گووه‌ن تهلوکه‌یه‌دوشور نه‌ده اونلاردان کیمسه توتوقلانیر.

 

*********************

بوتون بونلارا باخاراق او قورد ایله قویونون ناغیلی یادیما دوشور:

گونلرین بیر گونو بیر قورد ایله قویون بیر بولاغین باشیندان سو ایچمه‌یه گئدرلر.  قورد بولاغین لاب یوخاری حیسسه‌سیندن (بولاغین باشیندان) سو ایچمه‌یه باشلار قویون ایسه بیر نئچه آددیم  آشاغیلیغیندان. بیر قورتوم سو ایچیب ایچمه‌میش قورد  اوزون توتار قویونا ساری دئیه‌ر "قویون سویو بولاندیرما" .

قویون باشین قالدیریب  باش اوسته آغای قورد دئییب سو ایچمه‌یه دوام ائدر. نئچه ثانیه سونرا یئنه قورد اوجا سس ایله دئیه‌ر"قویون به سنه دئمیرم سویو بولاندیرما؟"

قویون بو ایشه مات قالاراق " گؤزلریم اوسته آغای قورد، بولاندیرمارام" دئییب یئنه سوایچمه‌یینه دوام ائدر. اوچونجو دفعه قورد باغیراراق دئیه‌ر "به من سنه دئمیرم سویو بولاندیرما ؟ بو ایچدییم سویو لاب بورنومدان گَتیردین سن" دییب اؤزونو قویونا ساری اوزولمه‌یه حاضیرلادار.

داها قویون‌دا دؤزوم قالماییب دیله گلیب دئیه‌‍‌‌ر: سن ده لاب شورون چیخارتدین ها، بو ایش نئجه اولار آخی؟  سن بولاغین باشینداسان، اوجا یئرده دایانیب سو ایچیرسن؛ من سویو بولاندیرسام دا بولانتمیش سو سنه ساری گلمزکی. اوسته لیک بو سن سن سویو بولاندیرماغینلا منیم بولاندیریق سو ایچمه‌یینه نه‌د‌ن اولورسان. اوغول بالاسی منی یئمک گؤیلوندن کئچیرسه دا نیه ماهانا آختاریرسان؟  دا بیر دفعه‌لیک گل آنلی آچیق منی یئ دا. :) 

 

*******************

 

ایندی بیزیمکی ده بو قورد ایله قویونون اویونو اولوب. بیز نه‌قده‌ر بویون أییریک، اؤزوموزو قوراللارا، یاسالارا سیغیشدیرماق ایسته‌ییریک قارشیمیزداکی بیزی داها هده‌له‌مه‌یه باشلاییر. گئت گئده اونلاری گئری چکیلمک یئرینه، بیز گئری چَکیلیریک، اونلار ایسه بیزی اوسته‌له‌ییرلر. بیزلر اینسان حاقلارینی دیله‌مک یئرینه اؤزوموزو ایراندا آنایاسادا ناقیص، و بلکه دوز آراشدیریلسا بیزیم طبیعی حاقلاریمیزا آیغیری اولدوقلاری اوزه چیخا بیلن یاسالارا سیغیشدیرماق ایسته‌یه‌رک، آنجاق بوتون بونلارا باخمیاراق یئنه ده بیزیمکی‌لر بو ناقیص و بلکه اینسان حاقلارینا آیغیری اولان اوصوللاری دیله‌مک سوچونا توتوقلانیب دوستاقلانیرلار. بئلنچی یئرده برابرلیک ، اینسان سئورلیک، سایغی و حؤرمت دن دانیشماق ایستر ایسته‌مز اوخوجویا گولونج سؤزجوکلر کیمی گلیر.  کئشکه ائله بیر زامان گلسین کی کیمسه طبیعی و اینسانی حاقلارینی دیله‌مه‌ییندن دولایی توتوقلانماسین. و باشقا اینسانلار و باشقا میللت‌لر ده اؤزلرینی بو آماجین اوغروندا سوروملو بیلسین‌لر. نه یازیق کی هله بو سونوجا چاتماق بیزده بیر آرزی کیمی نظره گلیر. بو یانی هله چوخ ایشیمیز وار.

 

حامید مورسلی 5 اسفند 93 - 2.24.2015 

http://hamedmorsali.blog.ir

همایش احیای دریاچه اورمیه در شهرستان مراغه

همایش احیای دریاچه اورمیه در شهرستان مراغه برکزار شد
دیروز 16 بهمن  1393 شمسی برابر 5 فوریه 2015 میلادی شهرستان مراغه میزبان همایش احیای دریاچه‌ی اورمیه بود. همایشی که باید خیلی قبل تر از اینها برگزار و اقدامات عملی در رابطه با نگین در حال مرگ آذربایجان صورت می‌پذیرفت. هرچند با توجه به وخامت حال دریاچه اورمیه و وضعیت فوق‌العاده حساس آن، چنین اقداماتی، هرچند که خیلی دیرشده است، باز می‌تواند تسکین خاطری برای مردم آذربایجان که شاهد مرگ دریاچه اورمیه‌ای که زمانی "دریا" می‌نامیدندش، باشد. دریاچه‌ای که برای مردم این دیار چیزی کم  از دریا نداشت. ولی متاسفانه با سوء مدریتی و عدم اهتمام دولتی در حفظ چنین سرمایه‌ی ملی، امروز با مرگ دست و پنجه نرم می‌کند و بی‌شک در آینده‌ی نه چندان دور قهر طبیعت عامل مرگ انسانهای بی‌گناه اطراف همین دریاچه خواهد شد.
همایش در سالن عبدالقادر مراغه‌ایِ اداره ارشاد اسلامی شهرستان مراغه و با حضور دکتر عیسی کلانتر ی دبیر کار گروه ستاد احیای دریاچه اورمیه، دکتر تجریشی معاونت آموزشی و پژوهشی دانشگاه صنعتی شریف و عضو کارگروه ستاد احیایی دریاچه اورمیه، کارشناسان سازمان خواروبار جهانی(فائو)، دکتر دواتگری نماینده مردم مراغه و عجبشیر در مجلش شورای اسلامی، مدیران ادارات و سازمانهای مرتبط از استانهای آذربایجان شرقی و غربی، جمعی از دانشگاهیان، شوراهای شهر و روستا و اصحاب رسانه و مطبوعات برگزار گردید.
محمدی فرماندار شهرستان ویژه مراغه ابتدا به صورت مختصر در مورد میزان منابع آبی و جریانات سطحی، و وضعیت بحرانی دریاچه اورمیه توضیح داد. وی افزود هم اکنون از 32 میلیارد متر مکعب آبی که باید در دریاچه می‌بود کمتر از 5 میلیارد متر مکعب باقی مانده است و اگر روند به همین صورت پیش برود  تا دوسال دیگر دریاچه صرفا در خاطره ها خواهد ماند.
وی به شهرستان مراغه اشاره کرد که 21 هزار هکتار از زمینهای کشاورزی این شهرستان به صورت غرقابی آبیاری می‌شوند که 72 درصد این اب از منابع زیرزمینی و 21 درصد از آبهای سطحی برداشت می‌شود. که این میزان مصرف باید به یک چهارم (1/4) تقلیل یابد. 
در شهرستان مراغه طی 10 سال گذشته با گسترش کشاورزی و توسعه باغات 30 میلیون متر مکعب آب به صورت غیر مجاز از طریق 4 هزار حلقه چاه برداشت شده است. نکته‌ی اصلی که محمدی فرماندار مراغه با قطعیت تمام بدان اشاره نمودند این بود که باید در مقابل معضل دریاچه اورمیه همه احساس مسئولیت نماییم، ابتدا مسئولین، بعد مردم. سپس راهکارهای گوناگون پیشگیری و مقابله با معضل دریاچه اورمیه را بیان نمودند.
حجت الاسلام پورمحمدی امام جمعه مراغه طی سخنان خود به قول انتخاباتی دکتر حسن روحانی ریاست جمهوری اسلامی ایران تاکید نمودند و با رویکرد مردم محور در مورد دریاچه اورمیه نیز توضیحاتی دادند.

پس از ایشان جناب آقای دواتگری پشت تریبون حاضر شده و به  ایراد سخنرانی پرداختند. نکته‌ قابل توجهی که اشاره کردند این بود که چنین همایشی درباره دریاچه اورمیه و بحران آن، اولین محسوب می‌شود. وی با اشاره به نتیجه‌ی پژوهشی در دانشگاههای آمریکای شمالی و انگلستان تاکید کرد که از سال 1351 ، یعنی 42 سال قبل چیزی حدود 90 درصد آب دریاچه اورمیه ازدست رفته است. و با مثال مسئولیت پدر بر فرزند در مورد لزوم توجه به دریاچه اورمیه تاکید نمودند.
ایشان اشاره کردند که ایران از سال 1330 در جهت حفظ منابع آبی خود به صورت مدون اقدام نموده بود در حالیکه ترکیه هفت سال بعد از ایران یعنی سال 1337 اقدام نموده بود و این درحالیست که امروز وضعیت مدیریت منابع آبی در ترکیه به مراتب بهتر از ایران است. وی با اشاره به بیماری به نام دریاچه اورمیه اذعان کرد ما باید بتوانیم نسخه‌های متخصیص را اجرار نماییم، با شعار دریاچه احیا نمی‌شود. همچنین با اشاره به  رویکرد سد سازی از دهه 70(احداث سازه‌های آبی و سدها) و نیز حفر چاههای عمیق بدون مجوز و افزایش سطح زیر کشت و برداشتهای غیرمجاز از آبهای زیر زمینی  اشاره کرد در شهری مانند مراغه که زمانی با حفر چاه می‌توانستیم در عمق کمتر از 20 متر به آب برسیم هم اکنون این مقدار از 200 الی 300 متر متغیر می‌باشد و این نشان از عمق فاجعه است.
مهدی دواتگری با اشاره به مقاله علمی چاپ شده در روزنامه واشنگتن پست، ایران را جزو 24 کشور دنیا که با بحران آب مواجه هستند معرفی کرد. و با گریزی به تهدیدات منطقه‌ای و وجود رژیم صهیونیستی (اسراییل) اشاره کرد که امروز تهدید واقعی تهدید آب است نه رژیم صهیونیستی. ایشان به مسئولیت نسل کنونی در برابر نسل های آتی و تاریخ اشاره و بیان نمودند که باید در برابر آنان پاسخگو باشیم که هرچند در برابر آنان پاسخی نخواهیم داشت.
وی با اشاره به بحث  بارورسازی ابرها و رویکرد وزارت نیرو و شخص آقای چیتچیان بیان فرمودند در دولت اهتمام جدی برای بارورسازی ابرها وجود ندارد. همچنین وی افزود در حوزه بهداشتی بیماری های ناشناخته شکل گرفته است که متاسفانه وزارت بهداشت تاکنون در این زمینه تحقیقات مطالعاتی انجام نداده است. وی با اشاره به ریزگردهای حاصل از خشک شدن دریاچه اورمیه و همچنین جهت بادها که عموما از غرب به شرق  می‌باشند به انواع بیماری ها در استانهای آذربایجان شرقی، غربی ، اردبیل و زنجان  اشاره نمودند.
آقای دواتگری با اشاره به شهرستان مراغه  و اشاره به 18 هزار هکتار زمین باغی و 3 هزار هکتار زمین زراعی، با رویکرد تبدیل باغات سنتی به مدرن از صرفه جویی 168 میلیون مترمکعب آب خبر داد. وی با اشاره به اینکه مراغه دارای بیش از 700 کیلومتر نهر سنی است که باعث هر رفت دو سوم(2/3) آب ورودی می‌شود اشاره کرد، با لاینیگ اصولی می‌توان 35 میلیون متر مکعب آب را ذخیره نمود. (اشاره: نمونه هدر رفت آب در نهر علویان مراغه)
وی با اشاره به قرار گرفتن دانشگاه سراسری مراغه در کنار دانشگاههای تبریز و اورمیه در طی انجام تحقیقات علمی و اصولی  از آمادگی دانشکده علوم پژشکی مراغه در زمینه انجام تحقیقات در زمینه سلامت و بهداشت خبر دادند. همچنین در مورد بحث فرهنگ سازی و اطلاع رسانی به ظرفیت اداره آموزش و پروش اشاره و از لزوم سامان دهی "همیاران آب" سخن گشودند.
وی همچینین با اشاره به تخصیص اعتبار 360 میلیارد تومانی برای تصفیه فاضلاب شهری تبریز طی سه سال خواستار توسعه مودولهای 3و4 تصفیه خانه شهرستان مراغه و انتقال به دریاچه اورمیه شد.
در ادامه دکتر تجریشی معاونت آموزشی و پژوهشی دانشگاه صنعتی شریف به نکات قابل توجه بررسی های اخیر خود و هئیت پژوهشی در رابطه با آخرین وضعیت دریاچه اورمیه اشاره نمودند. وی با اشاره به دریاچه آرال و سیاست های نادرست حکومت شوروی سابق در جهت توسعه کشت پنبه، و دریاچه‌های شور خشک شده در غرب آمریکا درمورد استفاده از تجربه آنان مطالبی ارائه نمودند و اشاره نمودند که هئیت نجات دریاچه آرال بعد از ده سال بحران آرال به وجود آمدند که به علت تاخیر در اقدام نتوانستند معضل خشک شدن دریاچه آرال را مدیریت نمایند.  وی به لزوم تبیین و تعریف نقشه راه با تدبیر و هماهنگی مسئولین و با مشارکت مردم  برای نجات دریاچه اشاره نمود.
وی با نمایش گرافهای پژوهشی و کاملا علمی به بررسی وضعیت دریاچه اورمیه ادامه داده و افزود با توجه به ادعای برخی تحت این عنوان که دریاچه در طول تاریخ چندین بار خشک شده است  با اشاره به پروژه تحقیقی آقای جمالی  با بررسی ایزوتوپهای سطح بستر دریاچه، فرضیه خشک شدن را با بازسازی 200 هزار سال قبل تاکنون، اشاره نمودند که طبق محاسبات از 200 هزار سال قبل تاکنون هیچ زمانی دریاچه در معرض خشکی قرار نگرفته و بنا به نتایج پژوهش دیگر حتی تراز سطحی آب دریاچه سالانه افزایش هم می‌یافته است.
وی سه عامل: توسعه نادرست بخش کشاورزی، عدم مدریت درست و اصولی منابع آبی و تغییرات اقلیمی و تداوم خشکسالی ها را  از عوامل اصلی معضل دریاچه اوریمه نام بردند.
دکتر تجریشی به افزایش 2 درجه سانتی‌گرادی متوسط دما در دراز مدت و کاهش بارندگی ها از کاهش آب ورودی به دریاچه اورمیه از میزان 5 میلیارد متر مکعب لیتر آب به 2.5 متر مکعب لیتر آب  اشاره کرد. همچنین وی با اشاره به تحلیل نقشه های بادی از افزایش چشمگیر میزان بادهای منطقه خبر داد که این میزان به طور متوسط حدودا 3 برابر افزایش یافته‌ است. که اکثرا در جهت غرب به شرق بوده است.  وی به افزایش چشمگیر سطح زیر کشت  آبی در سالهای کم بارش اشاره و بیشترین افزایش را مربوط به شهرستان سراب در جنوب غربی آذربایجان شرقی دانستند.
وی همچینین با تشریح آماری توسعه اقتصادی در سه زمینه تولیدی، خدماتی و کشاورزی و میزان مصرف آب توسط این سه بخش اشاره نمودند که کشاورزی با سهم 15 درصدی در تولید ناخالص منطقه‌‌ای با مصرف 89 درصد آب تنها توانسته 30 درصد اشتغال ایجاد نماید این درحالیست که بخش خدمات  تنها با مصرف 1 درصد آب  چیزی حدود 40 درصد در اشتغال زایی موثر بوده است.
دکتر تجریشی با بیان اینکه هم اکنون کانون های تولید ریزگردهای نمکی در سطح خشک شده دریاچه تشکیل شده است اشاره کرد باید در اولین فرصت این کانونها تثبیت شوند  وگرنه سلامت بیش از 14 میلیون نفر تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. وی با اشاره به انجام یک نمونه آزمایش سنجش سلامت تنفسی به صورت کاملا تصادفی در سه روستای اطراف دریاچه اورمیه نتایج زیر را ارائه نمودند:
از میان 88 دانش آموز دوره ابتدایی(سنین بین 8-13سال) تنها 3 نفر ادعا و آگاهی از مشکلات تنفسی و آلرژیک خود داشتند که با انجام آزمایشات سرپایی مشخص شد که 18 نفر از این دانش آموزان تمام عوارض و نشانه های بیماری های ریوی را دارا می باشند. که این عدد یقینا با افزایش سن افراد به صورت مستقیم افزایش خواهد یافت.
وی به کاهش 18 درصدی متوسط بارندگی در حوزه آبریز دریاچه اورمیه اشاره و هم اکنون میزان آنرا 317 میلی متر اعلام نمودند و با اشاره به استاندارد جهانی استفاده از منابع آبی که چیزی حدود 20 -40 درصد می‌باشد بیان نمودند که ما اگر بیش از 40 درصد منابع تجدید پذیر آبی خود را استفاده کنیم شرایط پرخطر در انتظار ما خواهد بود هم اکنون در منطقه آذربایجان این میزان به طور متوسط بیش از 70 درصد می باشد که البته از میزان متسط کشوری کمی پایین تر است که این میزان برای کل کشور چیزی حدود 85 درصد می باشد. وی اشاره نمودند که هیچ کشوری وجود ندارد که بیش از 45 درصد از منابع آب تجدید پذیر خود استفاده نماییند و استفاده ما در این زمینه به نوعی رکورد محسوب می شود.
وی اشاره کرد ما در بدترین شرایط چیزی حدود 1500 میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه می نماییم اگر با کاهش مصرف 70 درصدی از آبهای تجدید پذیر به 45 درصد و تکمیل پروژه انتقال آب از رودخانه زاب(تکمیل سال 1398) به دریاچه اورمیه می توانیم  تا سال 1402، حدود 14.7 میلیارد متر مکعب آب وارد دریاچه نموده و ادعای احیا شدن دریاچه را نماییم.
در ادامه همایش دکتر کلانتری رییس ستاد احیاء دریاچه اورمیه به ایراد سخنرانی پرداختند و با اشاره به اینکه کشور در استانه از هم پاشیدگی است به عنوان یک فرد آذربایجانی از دولت روحانی به جهت اهتمام در این زمینه تشکر نموده و اذعان کرد کاش چنین ستادی خیلی سالها پیش تشکیل می‌شد. این پروژه جزء معدود پروژه هاییست که دولت به دانشگاه اعتماد صد در صدی کرده و بیش از 22 دانشگاه کشور در این پروژه مشارکت علمی و تحقیقاتی دارند؛ چرا که با وجود تداوم این معضل در کمتر از ده سال مردم منطقه چاره ای جز مهاجرت نخواهند داشت. وی همچنین به اقدامات محمود احمدی نژاد رییس جمهور سابق  ایران اشاره و اقدامات وی را خائنانه و ظالمانه توصیف کردند.
نکته‌ی مهمی که وی بدان اشاره کرد وظیفه اجرایی نداشتن ستاد احیای دریاچه اورمیه خبر داد و تنها بررسی علمی و رویکرد علمی این پروژه را ستاد بر عهده دارد و وظیفه اجرایی نمودن آن بر عهده دولت، وزارتخانه های مربوطه و مشارکت مردمی در این زمینه بیان نمودند.
وی همچنین به بی اساس بودن اظهارات و سخنان  آقای کردوانی اشاره و از امیدوار بودن خود در جهت احیای دریاچه اورمیه دفاع نمودند.(قبلا جناب کردوانی اظهار نموده بودند که دریاچه اورمیه نباید احیا شود چوخ سطح زیرین آن سوراخ است و آب ورودی به دریاچه باعث انتقال آب شور به آبهای زیرزمینی منطقه خواهد شد که دکتر کلانتری این ادعا را رد و تنها در بخش های جزئی دریاچه این اتفاق خواهد افتاد که قابل اغماض است.)
از دیگر نکات قابل توجه سخنان دکتر کلانتری در مورد حوزه آبخیز دریاچه اورمیه این بود که کل تولید بخش کشاورزی منطقه (از شاهین دژ و تکاب تا جلفا و کلیبر و سراب) کمتر از یک میلیارد دلار می باشد در حالی که خشک شدن دریاچه خسارتهای جبران ناپذری به منطقه و کشور وارد خواهد آورد.

(پایان پیام)
نوشته شده توسط: حامد مرسلی

قادین‌لاریمیز و بیزیم توپلوم

◘◘◘ قادین‌لاریمیز و بیزیم توپلوم ◘◘◘

شَهَرین ایچینه کی چیخیرسان بیر چوخ گؤرونتو، بیر چوخ صحنه سنین فیکیرینی اؤزونه ساری چه‌کیر. فرقلی فرقلی اینسانلار گؤرورسن، فرقلی فرقلی دوشونجه‌لر و فرقلی فرقلی پئشه‌لرله راستلاشیرسان. توپلومون چاخلاشماسین، ترپه‌نیشین، جانلی اولاراق چالیشماسینی‌ گؤز آردی ائده‌بیلمیرسن. بوتون چتینلیک‌لر، فلاکت‌لر، یوخسوللوق‌لار، ایش‌سیزلیک‌لره، بیرجه سؤزده دئسه‌م " آغری و دردلره" رغمن یئنه یاشاییشین چیرکین اوزون گؤردویونه بیله، هله‌لیک جانلی‌لیغین ایلکین یانسیدیجی‌لارینین ایزلرینی گؤردویونده بیر ته‌هَر بوتون بونلارا قاتلاشیب اؤزونو ساواش مئیدانی‌نین اورتاسیندا گؤرورسن. من بونون آدین قویورام "یاشام موجادیله‌سی". 

یاشادیغیمیز توپلوم‌دا بیر چوخ گئری قالمیشلیک‌لار وار، بلکی باشقا اؤلکه‌لرده یاشاسایدیق بیر چوخ داورانیشلاریمیز، بیر چوخ قایدا قوراللاریمیز، بیر چوخ یازیلمامیش یاسالاریمیز بیزی هویوخدورموش، قورخوتموش " نئجه بئله اولا بیلر آخی؟" سوروسونو دئیه سوروشدورموش کیمی اولاردی. آنجاق زامان سوره‌جی بیزیم تاریخ‌سل آلت بیلینجیمیزه ائتکیسین بوراخمیش کیمی دورومدادیر. بو گلیشمه‌لر داها بیزی بیر ته‌هر کوبوتلاشدیریب، داها عادی‌لشمیش بیر چوخ مسئلیه گؤرمزدن گلمه‌گیمیزه، دایاناقلی نده‌ن اولوب دور. بیر چوخ بئلنچی سورونلاریمیز وار کی داها سورون بیله ساییلمیرلار نیه کی زامان او چاتیشمازلیقلاری اؤز ایچینده بوغوب، گله‌نک‌ و دینی-مذهبی یاپیلار بو سوره‌جه توو وئریب داها قاباریق آجیلارین أللریندن آلیب لار. بونلارین بیریسی و اؤنملی‌سی ساییلان "قادنین‌لار و قادین حاقلارینین دورومودور" منجه. "بیل کیلینتون" آمئریکانین کئچمیش پیرئزیدنت‌لریندن اولان بیریسی دانیشیقلارینین بیرینده دئمیشدی "قادین ده‌ییشیلیرسه توپلوم ده‌ییشیله‌ر" آنجاق منجه بو سؤز دوغرو دا اولسا یئته‌رلی دئییل نیه کی قادینا قارشی باخیشلار، قادینین بیلگی‌سیز قالماغی، قادین‌لارلا ایلگیلی بیر چوخ توپلومسال قورال و قایدالار، قادین حاقلارینا ائرکک‌لرین سایقیلا یاناشمالاری و... کیمی قونولار ائتکیلی درجه‌ده داخیل‌دیرلر؛ تکی قادین یوخ سایدیغیم اؤرنک‌لر ده اویغونلانیب، یئرینده بلکی ده‌ییشیلمه‌لی‌دیرلر.
بوگون بیر آنانین اؤلوم اعلامییه‌سین بیر دووارا یاپیشدیریلمیشین اولدوغونو گؤردوم. آنجاق سؤزو گئدن اعلامییه‌‌نی گؤردوک‌ده توپلوموموزدا قادینلاریمیزین دورملارینین نه‌قده‌ر آغیر اولدوقلاری یئنی‌دن گؤزومون اؤنونه گَلدی. بیزیم توپلومدا دونیاسین ده‌ییشمیش قادینین اؤز شَکیلین اعلامییه‌سینه وورمازلار !!! ؛ اونون یئرینه، بیر زامانلار دینی کیتابلاریمیزدا 14 معصوم‌دان بیریسینی گؤسترمک ایسته‌دیکلری کیمی بیر ایشیق‌لی اؤرتو یا دا ایشیق‌سیز بیر اؤرتویله گؤستَرَرلر. آنجاق بوگون گؤردوگوم شکیلده او ایشدن علاوه رحمته‌ گئندن قادینین بؤیوک اوغلونون شکیلین‌ ده وورموشدورلار. و آنانی اوغلویلا تانیتدیرمیشدیرلار ! بیلمیرم نیه ولی چوخ اوزولوب ایچیمدن یازیقلاندیم.
بو دئمک اولار قادینلاریمیزین مین‌ده بیر اولان آغری‌لارینین گؤسته‌رگه‌سی‌دیر. و گؤسته‌ریرکی نه‌قده‌ر زامان ایستیر بو گؤروشلر ده‌ییشیب ایده‌آل بیر توپلوما یییه اولاق. هله بونا دیلسیزلیق و او اعلامیه‌نین اؤز دیلیمیزده یاییلماماسی‌نین نیه‌لیگین‌ ده آرتیرساق بو آغری‌یا ساخلاشماق داها چتین اولاجاق. آنجاق بؤیوک ده‌ییشیم و بؤیوک اوغورلار بالاجا آددیم‌لاردان اولاشیر. بو بالاجا ده‌ییشیم‌لر یئرینده ائعمال اولسالار بؤیوک دئویرمه‌لری آز زامان‌دا گؤره‌بیله‌جه‌ییک، دییه دوشونورم.

18/10/93 حامید مورسلی.

چیلله گئجه سی

:::::چیلله گئجه سی:::::

بو گئجه چیلله گئجه‌سی‌دیر؛ چیلله گئجه‌سی ایلین لاب اوزون گئجه‌سی ساییلار. بو گئجه‌نی تورک‌ ائللری، اؤزللیکله آذربایجان تورکلری بیر گله‌نه‌ک‌سل (سنتی) دَب اولاراق قوتلاییب بیرلیکده جشن توتارلار. نیسبی اولاراق هر هانسی یئره، مدرنیته آیاق آچماییبدیرسا او یئرلرده بو گله‌نه‌ک‌سل دَبلرین اؤزگونلوگو (اصالت) قورونوب ساخلانمیشدیر. ایللر اؤنجه هله اینسالارین اؤز یارانمیشلاری اؤزونه لوتولوق ائده‌بیلمه‌دیگی زامانلار بئلنچی گئجه‌لر هر کسین وریندن قارشیلانیب قوتلاناردی. ایندیکی کیمی دئییل دیر کی تیلویزیون، موبایل، اینتئرنئت و بونلارا بنزه‌ر ایلگیلنمه‌ک آراجلاری اینسانلارین هر بیر ایشلرینه و یاشاملارینین بیر چوخ ساحه‌لرینه ائتکی بوراخیب، اونا أنگل اولمامیشدیرلار.

بو گونلر هامی قارپیزدان و چیلله گئجه‌سینین آیریلماز حیسسه‌لرینین بیریندن یازیب اونون آدی و نیه‌لیگی حاقدا بیلگی‌لر وئریرلر. من اؤزوم دئمک اولار بیر سنتی و کند چئوره‌سینده بویا باشا چاتان بیر آییله‌دن اولدوغوم اوچون آز دا اولموش اولسا کئچمیش و ایندی چوخ آز گؤرونن گونلری تجروبه ائتمیشم. چیلله کئجه‌سینین أن تملی، دئمک تندیرلی کورسونون اولدوغونو ایدیعا ائده بیله‌ریک. طایفا اولاراق کیچیک‌لر، اوشاقلار ، نوه‌لر و نتیجه‌لر بؤیوک آنالار و بابالارین ائولرینه ییغیشیب کورسونون تووندا أیله‌شیب بو اوزون گئجه‌نی بیرلیکده دئییب گولمه‌کلرله سحره چاتدیرماق ایستردیرلر. بؤیوک بابالار اؤیود وئریب آغ بیرچه‌ک آنالار ناغیللار دئیه‌ردیرلر؛ کیمیسی گولمجه دئییب کیمیسی ایسه تاپماجالار دئمه‌ک‌له زامانین نئجه سووشدوغونو بیلمه‌گه أنگل اولاردیرلار. هئچ کیمسه‌نین باشی الینده‌کی جئب تئلئفونوندا اولمازدی. اینسانلار تام اوره‌کدن اولاراق بیر بیریلرینه یاخین ایدیرلار؛ بئلنچی اورتاملارین أن تمل قورالی بؤیوک‌لرین سایقیسینی ساخلاییب اونلارلا احتیرامیلان داورانماق ایدیر.

بئلنچی بیر گئجه‌ده بؤیوک آنالار دولما دولاردیرلار، و تندیرین ترکینده بیر شاققاباغی (کدو) پیشمه‌ک‌ده اولاردی. من اولان یئرلرده قارپیزدان چوخ یایقین اولان یئمه‌لی ائله همین بو شاققاباغی ایدیر. تندیرین سازاغی ایله پیشمیش شاققاباغیلارین هله ده کی وار دادلاری داماغیمدادیر. شاققاباغینی آزجا شکره یاتیرتدیکدان سونرا یئیه‌نده، دادی نئچه قات اولوردور. شاققاباغیلا ائلچی گئدردیرلر بئلنچی گئجه‌لرده. اوزوگو (انگشتر)، بزه‌نمیش شاققاباغینین ایچینه یئرله‌شدیریب، یئنی کوره‌کن‌لر، قایناتاسی گیله قوناق گئدردیرلر. 
بو اوزون گئجه‌نی ائلجه دئییب گولوب میرتلاشاردیلار سانکی دونیادا هئچ بیر درد غملری یوخموش کیمی ایدیرلر. آرادا فامئلده بیر دنه قاچاق "ویدیو" دستگاهی دا اولسایدی او گئجه‌نی مین بیر موکافاتیلا، بیر فیلمه باخاردیرلار و اولدوقجا او بیر فیلمدن لذت آلاردیرلار. دوغرودور کی گئنل اولاراق او چاغلارین یاشام طرزی اوست اوسته چوخ آغیر ایدی آنجاق اینسانلار آز فورصت‌لردن اولدوقجا لذت آلابیلیردیرلر. 

دئمه‌ک اولار سون 15-20 ایلین ایچینده آذربایجان توپلومو و بلکه ایران بؤیوک ده‌ییشیکلیک‌لره و دئویرمه‌کلره راستلاشیب‌دیر و یئنی نسل ایله او چاغلارین اینسانلارینین آرالاریندا دا دَرین خنده‌ک‌لر (خندق) یارانیب‌دیر. و بئلجه‌ اولوب‌دور کی گئنل اولاراق وورغولادیغیمیز مئدیا بو یارانمیش خنده‌کلردن اولدوقجا یارارلانیب و بو آیریشمالاری یؤنه‌لدیب یئنی و تام فرقلی باخیش آچیلارینا یییه اولان اینسانلاری تؤره‌دیب‌دیر. بو یئنی نسلین سئلئبیریتی‌لری، ایسته‌ک‌لری و پئشینده اولدوقلاری آماجلاری یئنی مئدیا قورومونون چئشیدلی آراجلارینین گوجویله تام فرقلی اولوب‌‍دور. یئری گلنده کئچمیش نسلین دوشونجه‌لری و نه‌یی الده ائتمه‌ک ایسته‌دیکلری اوغروندا ووروشمالاری بلکه اونلارا ایلغیم گَلیب بو اوزدن اونلاری مسخره ائتمه‌ک توزاغینا دا سالا بیله.

30/09/93 حامید مورسلی

پیش آور پاکیستان

142 نفر پاکیستان دا دهشتلیجه‌سینه اؤلدورولورلر؛ 132 نفری مدرسه اوشاغی دیرلار؛ آذربایجان اوغروندا چالیشان دوستلاریمیزدان هئچ بیر قیناما سسی ده چیخماییر بیله! 
آنجاق اؤز آرامیزدا بئله اینتیظاریمیز وار (بکلنتیمیز وار) بیزلره عایید اولان اؤزه‌ل خبرلریمیزی بوتون دونیا مئدیاسی قونوموزون تام بؤیوتویله قاپساییب، ایزله‌ییجی‌لرینه گئنل بیلگی‌لر وئره‌لر. حالبوکی اؤزوموز بئلنچی دوروملارین سادجه قیناماغیندان دا واز گئچیریک، یانی هئچ اؤنمسه‌میریک! اؤلو کیمی خبرین تیترینه باخیب لایک ووروب چوخ راحاتجاسینا اوستوندن کئچیریک. 
بو آل وئرچیلیک باخیشین دا گؤز آردی ائتسه‌ک بو دهشتلی فاجیعه‌لره سوسماغیمیز یئنه قبول اولونان بیر توتم دئییل‌دیر !
هر بیر قونودان یازان دوستلار، بیری ده من اؤزوم، بئلنچی دوروملاردا یاغ یاندیریب بوکساوات ائتمک‌دن باشقا بیر ایش گؤره بیلمیریک نم‌ندنسه!!!
.............................................
ا. ی: کئشکه بئله اولمایایدیق

بیتیک‌لر

اوزون بیر باش آغریسی وئرمه‌ک  اوخوساز میننت قویارسیز

-------------------------------

ایکی ایل اؤنجه فئیس بوکدا اوخودوغونوز اون ائتکیله‌ییجی بیتیکلرینیزین آدلارینی بیزیمله پایلاشین اویونو باشلانمیشدیر؛ آنجاق او ایله بیر شوکور ائتمه‌لی یئر بو ایدی کی هر منه تای بیتیکله ایلگیده اولمایان بیریسی اؤزونه ایزین وئرمه‌ییردی بئلنچی اویونا قاتیلیب ده‌یرلی اویونون معنوی ده‌یرین یئندیرسین آشاغایا. بو اوزدن ده‌یرلی بیتیکلر، ده‌یرلی اینسانلاردان تانیملانیردی. آنجاق تاسوفلرله بو ایل بوزلوسو اویونوندان سونرا بو اویون بیر داها گوندمه گلدی بیر بؤیوک فرق ایله :

بو ایل هر یئریندن دویان؛ پایلاشدیغی بیتیکلری اوخومامیش اولاراق بیله دونیانین أن چوخ تانینمیش، ساتیلمیش، دفعه‌لرجه باسیلمیش بیتیکلرین آدلارینی سیرالاییب دوستلاریلا پایلاشماقلا منی بوحاقدا نئچه قونویا گؤره دوشوندوردو:

بیر: بیزیم توپلومدا بیتیک اوخویاندان چوخ بیتیک اوخویانلاری یامسیلایان داها چوخوموش؛ یالان دئییل کی باشا اوخوماق دیقه‌سی ایراندا نئچه دیقه‌دن آرتیق اولماییر! هله قالسین کی بو نئچه دیقه هانکی ساحه‌ده و هانکی قونودا اوخونولور.

ایکی: پایلاشانلارین بیر چوخو اؤزلرینی داها گؤزدن سالدیرلار؛ نیه کی هر بیر دوزگون بیتیک اوخویانین بوینونا بیر سیرا دئیین‌لر گلیر. بئلنچی دورومدا او آدامدان بیر سیرا چاتیشمامازلیقلار گؤزله‌نیلمز، آنجاق نه یازیق کی بو اویون او آتابابا سؤزونو بیرداها جانلاندیردی: آچیلمامیش سیرفانین بیرعئییبی واردیرسا آچیلمیش سیرفانین مین عئیبی اولار!

اووچ: هر بیر ده‌یرلی بیتیگی اوخویان کیمسه‌دن بئله گؤزله‌نیلیر باخیش آچیلاری ، گؤروشلری؛ یازار اولسا یازیلاری ، کوتله ‌ایله داها فرقلی اولا .بئله کی ائشیکدن باخان اونون اوخودوغو بیتیکلرین سوموتلوغون (عئینیتین) دریندن دویا بیله؛ آنجاق نه یازیق کی پایلاشیلانلارین بیر چوخوندا بو فاکت آز گؤزه چارپیردی.

دؤرد: بیزیم بوتون یازارلا و کولتور آلانیندا چالیشانلاریمیزا چوخ بؤیوک بیر دویورو اولدو؛ نیه کی هئچ بارماق سایی‌سی‌جادا اونلاری اوخویوب ائتکیله‌نن یوخویموش سانکی.گره‌کلی‌دیر چالیشمالاری یارارلی اولسون دئیه گله‌جک یازدیقلاری، حاضیرلادیقلاری، کؤچوردوکلری بیتیکلرده بو سلیقه‌لری اؤنمسه‌ییب اونلارا اویغون چالیشسینلار.

بئش: بیتیک باسدیرانلار؛ دوزنله‌یه‌نلر، یایین ائولری و بوننلارا تای یئرلرین سوروملو یؤنه‌لدنلرینه چوخ یاخشی فورصت اولدو ایقتیصادی دوشونجه‌لرینه‌ دوزه‌ن وئریب، توپلومدا چوخ به‌یه‌نیلن و ساتیشی یاخشی اولان بیتیکلری یاخشی تانیسینلار و او سلیقه‌لر اوزره چالیشسینلار.

آلتی: بیزیم اؤلکه‌ده باسدیریلمیش بیتیکلرین بیر چوخو شئعیر و ادبیات ساحه‌سینده اولدوغو چوخراق گؤزه چارپیر و دئمه‌ک دوغرونو یانسیدیر؛ بو دورومدا یئنی آلانلار، یئنی قونولار تخصصوصلشمیش اولاراق یازیلار و بیتیکلرین یئری برک برک گؤرونور.

یئتدی: اؤز دیلیمیزده گوجلو و ده‌یرلی بیتیکلرین آز اولدوغونا باخمیاراق دوستلارین بیر چوخو اؤز تورکجه‌میزده یا آنادولو تورکجه‌سینده اوخومادیقلاری بیتیکلرین چوخ یئری گؤرونوردو؛ منجه ایلک اؤنجه اؤزونو توپلومدا بیر کولتوره‌ل حرکته باغلی تانیملایان کیمسه‌یه گره‌کلی دیر أن آزی چالیشا اؤز دیلینی منیمسه‌ییب اییه‌سیز قالمیش دیلینه اییه دورا یوخسا کیمسه بو ایشه بیزیم وریمیزدن گؤرمه‌یه‌جه‌یینه امینم.

و ...

************************************************

اومارام یوخاریدا بیر سیرا سؤزلری یازدیغیمدان اینجیمه‌ییب بئله دوشونمزسینیزکی طرف اؤزونو چوخ آیدین و بیتیک اوخویان بیلیر؛ یوخ عکسینه من اؤزوم ایچیمدن چوخ بیتیک اوخوماغا ماراقلی اولسامدا نه یازیق کی چوخ اوخویاسی دئییلم و اؤزومو چوخ فرقلی گؤسترمه‌یه چالیشماییرام؛ بو اوزدن بیر سیرا بیتیکلر کی اوخوموشام و بلکه بیر نئچه‌سین بوتون اولاراق بیتیرمه‌میشم سیزیله پایلاشیرام: بو حاقدا چوخ گئنیش اولاراق یازماق ایسته‌ییرم.

 من بیر کند اوشاغی اولاراق نه یازیق کی بیزیم عاییله‌‌ده بیتیگین اؤزه‌ل یئری اولماییب بوگونه کیمی. ایلک بیتیگی دوم ایبتیدایی اؤیرتمه‌نیمیز یاخشی درس اوخویان اولدوغوم ندنیله جایزه وئرمیشدی :کیتابین آدی دخترک کبریت فروش ایدی. یادیمدا ایبتیدایی مدرسه ده "دهه فجر" تؤرنلرینه گؤره آتامین بیر ایقیلابی قوتلایان سرود بیتیگی واریدی کی اونون یاریسی تورکجه‌ایدی؛ "قوجاغینی آچ وطنیم: قهرمان بالان گلیر" شئعرینی حیفظ ایدیم. شهریارین حئیدر بابایا سالامی‌نین دا اؤزه‌ل یئری واریدی.

سؤزو اوزاتمایالیم: بیر جای درس کیتابلاریندان ساوایی چوخ ریساله و احکام کیتابلارین اوخویاردیم. بولوغ دؤنه‌سینده مسائل زناشویی کیمی کیتابلاری گؤیده ویراردیم! گیزلیجه اوخوماقلارینین آیری دادی ، آیری لذذتی واریدی. جوانان چرانی دا همین دؤورده اوخودوم بیلمه‌گیم زادلاریدا اوندان اؤیرندیم.

بیلیم یوردوندا تورپاق تانیتیمیندا اؤیرنجی اولاراق گوجلو تخصصوصی بیتیک کی اوخودوم: مبانی خاکشناسی ؛ شهلا محمودی –مسعود حکیمیانین ییغما (تالیفی) بیتیکلری ایدی .

ایلکلرده علی شریعتی دن و روانشناسی کیتابلارین چوخ اوخویاردیم؛فاطمه قاطمه است، آری پدر و مادر ما متهمیم ، لطفا گوسفند نباشید؛ 24 قانون بدست آوردن قدرت؛ چگونه ثرتمند شویم ،فکربرتر ایده برتر و بونلارا تای بیتیکلر ایدی.

بالا بالا میللی مسئله‌لرله تانیش اولدوغومدا سایین حسن راشیدی‌نین بحران هویت کیتابچاسی درین ائتکیلر بیراخمیشدی منده. همین یازاردان ترکان آدلی کیتاب دا گؤزه‌ل و یارارلی ایدی. تبریزلی علی‌نین دیل و ادبیات بیتیگی‌سی منده بیر دئوریم یاراتدی.

تاریخ دیرین ترکان ایران ؛تاریخ مختصر ترک؛ قام شامان؛ 12 شهریور؛ فرقه دموکرات آذربایجان از تخلیه تبریز تا مرگ پیشه‌وری دیرلی لردنیدی لر منیم اوچون.

صمد عمی‌نین کیتابلارین اوخودوغومدا لذت آلاردیم.

او زامان اوخودوغوم رومانلاردان لاب ائتکیله‌ ییجی‌سی هیتلرین " نبرد من " رومانیدی.

خیدمتده اولاندا کیتابدان چوخ درگی‌لرله ایلگیلنمیشدیم: وارلیغین کؤهنه سایلارین، دیلمانجین کؤهنه سایلارین،بایرام درگیسین و آفتاب آذربایجان و آغری دریگی‌سی‌نین چوخ سایلارین اوخویاردیم.

سهندین اثرلری اوخومادیغیم دده‌قورقودو اوخودوردو؛ صابیرین هوپ هوپ نامه‌سی و هوشنگ جعفری نین آغ آتیمی دا بو لیسته‌ده یئر آلا بیلرلر.

اوستاد باریشماز دئمه‌ک اولار چوخ سئودیگیم آدلاردان ساییلار، نیه کی تبت یداسینین هله ده دادی داماغیمدادی، دووارلار، دارتیلمامیش دنلر، اودوملو دیره‌ک؛ گولنده هرزامان و نغمه ‌داغی باشقا اوخودوغوم گؤزه‌ل اثرلریندن ساییلیر.

بو آرادا فارسجا رومانلارداندا اوخویاردیم: 1984 و حئیوانلار قالاسی جورج اورول دان هاریکایدیلار؛ جک لندنین سپید دندانین دا چوخ سئوردیم. بزرگ علوی نین " گؤزلری "یا " چشم هایش" رومانین چوخ سئودیم.

تاریخسازانین سری کیتابلاریندان مائو ، گاندی و هیتلره گؤره حاضیرلانمیش کیتابلاریدا اوخویا بیلدیم.

گون وار عصره بدل: اشک سبلان ؛ دنیای سوفی؛ زندگی به روایت بودا؛ تفتیش عقاید و ... کیمی کیتابلاری اونوتمارام.

بیر جای ایسته‌ییردیم ارشد علوم سیاسی اوخویام بو اوزدن اوخودوغوم اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل- عبدلعلی قوام و جامعه شناسی سیاسی حسین بشیریه چوخ گؤزه‌ل ایدیرلر. سونرالار توپلوم بیلیملرینه ماراقلاندیم گیدئنزین سوسیالوژی سی و لوییس کوزئرین زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شنا‌سی سی دیرلی ایدی منه.

از دیکتاتوری تا دموکراسی – جین شارپ؛ مرزها و برادری- براندا شیفر یارارلی بیتیک‌لر ایدیرلر.

سون اوخودوغوم ده‌یرلی و گوجلو تورکجه کیتابلاردان بیریسی ده سایین رحمانی‌فرین شهریارلا بیرلیکده اؤزگه‌له‌شمه‌دن اؤزلشمه‌یه دوغرو ایدی.

نه یازیق فئیس بوک و بئلنچی اورتاملار یایغین اولدوغوندان بری اینتیظار لیستیم چوخدان دولوب آنجاق اوخوماق سورعتیم قات قات یئنیب! هله ده‌کی وار بیر چوخ ده‌یرلی بیتیکلرین اوخویا بیله‌جه‌ییمین اؤزلمینده‌یم.

------------------------------------------------------

سونوندا آرغین چاغداش و بهنام تورکان‌پور جنابلاریندان تشککور ائدیرم کی منه ‌ده ده‌یَر وئریب چاغیردیلار.