آنی‌لار دوشرگه‌سی

بوْرخئس همئشه "ادبییات‌ین یاراری نه‌دیر؟" سوْروسوندان چوخ شیددتله حیرصله‌نردی. اوْ بو سوْرغونون آخماقجاسینا اوْلدوغونو وورغولاییب دئیه‌ردی: "کیمسه سوْروشماییر قوشون اوْخوماسی‌نین ائیله‌جه گونشین باتان چاغی‌نین گؤزللیگی‌نین نه فایداسی وار؟" ایه‌رسه بو گؤزل نسنه‌لر واردیرلار و ایه‌ر بونلارین وارلیغیندان دوْلایی یاشام بیر آن اوْلموش اوْلسا بیله آز چیرکین و آز اوره‌ک سیخان اوْلورو، اوْنلارا بیلیم‌سل ندن‌لر آرخاسیجا اوْلماق؛ قیسسا دوشونجه‌لیک دئمک دئییل‌می؟

*

ادبییات، سئوگی ایله ایستک و جینسی ایلیشگی‌نی بیر اینجه صنعت‌ین یارانیشینا آلان اوْلاراق، قوْنوم‌لاییری. ادبییاتین اوْلمادیغی چاغدا، ائروتیسم ده یوْخویدور کسین. سئوگی و کئفی سازلیقدان آلینان لیذذت ایسه، ده‌یرسیز اوْلاردی. اوْنون ادبی ایمگه‌له‌مه‌لری‌نین اورونو اوْلان اینجه‌لیگی ایله درینلیگی ائیله‌جه شور و ایستیلیگی ده اوْلمازدی. دوْغروسو یالان اوْلماز دئییرسک ایه‌ر، گارسیلاسوْ، پئترارک، گوْنگورا یا بودلئرین اثرلرینی اوْخویانلار تئلئویزیانین آلچاق سئریال‌لارینی ایزله‌ین ساوادسیزلاردان داها چوْخ لیذدتین ده‌یرینی بیلیب، اوْندان داها چوْخ یارارلانیرلار. ساواد و ادبییاتدان یوْخسون بیر دونیادا عشق ایله ایستک حئیوان‌لار سایاغی ارضاء اوْلماقدان باشقا بیر شئی دئییل‌دیر دئمک. بو اوزدن بدوی غریزه‌لری ارضاء ائتمکدن آرتیق، درینلشه بیلمه‌یه‌جک‌دیر.

*

ادبییاتین اوْنلارا کی موتلودورلار، اوْنلارا کی یاشاییشین اوْلدغو طرزیندن راضی‌دیرلر، هئچ نه‌یی یوْخدور دئمه‌یه. ادبییات عاصی و باریشماز بدن‌لرین خوْره‌یی‌دیر. عوصیانکارلارین دانیشان، آیدین دیلی، وارلیقلاریندان راضی قالمایان کیمسه‌لرین گوه‌نلی بؤلگه‌سی‌دیر.
اینسان ادبییاتا قیسیلیر چونکی ایسته‌ییر غملی و ناقیص اوْلمایا. "روسیانته" (دوْن‌کیشوْتون آتی) ایله بیرگه آغلار و اینجارسیزجاسینا هوْیوخموش لامانچانین بورنوندا چیین به چییینه چاپماق، دنیزی نهنگین کوره‌یینده ناخدا اوْهب (موْبی‌دیک روْمانی‌نین بیرینجی شخصیتی) ایله بیرگه گزمک، آرسینیک جامیْنی باشا چکه‌ن مادام بوواری ایله بیرگه دادماق، بوقدر بیز اوره‌تدیییمیز یوْللاردیلار کی، اوْزوموزو بو عدالت‌سیز دونیادان قورتارماق اوچون بیر آراج اوْلاراق اورتمیشیک. بیر یاشام کی همئشه بیزی زوروندا قوْیور اوْلدوغوموز آدام اوْلاق، بیر حالدا کی چئشیدلی آدام‌لار اوْلماق ایسته‌ییریک؛ بلکی بیزه اوستون گلن ایستک‌لریمیزه، جاواب تاپماق اوچون دئیه.

*

ادبییاتین بیردنه ائتگیلی اثرلریندن بیریسی دیل آلانیندا قوْنوم‌لانار. یازیلی ادبییاتی اوْلمایان بیر توْپلوم، سؤزلرینی ان اوستون ایلگی آراجی ادبی متن‌لرده گلیشدیریلن سؤزجوک‌‌لر اوْلان توْپلوملا موقاییسه‌ده‌، دوْلغونلوق ایله آیدینلیق باخیمیندان داها گئری قالمیش، دایازلیغی ایسه گؤزده اوْلاراق، بیان ائدیری. اوْخوماقلا اؤزگه اوْلموش بیر توْپلوم کی ادبییاتدان هئچ بیر ائتگی گؤتورمه‌ییب‌دیرسه، کار و کوْرلارین توْپلومونا تای آنلاشمامازلیغا بولاشار. پیشمه‌میش دیلیندن دوْلایی بؤیوک سوْرونلارلا قارشی-قارشی‌یا گله‌جک‌دیر. بو شخص‌لرده ده صادیق‌دیر. بیر کیمسه کی اوْخوماییر یا آز اوْخویور یوْخسا تکجه اوْلومسوز و یارارسیز اوْخویور، کسینلیک‌له دئمک طرزینده سوْرونو اوْلاجاقدیر. بو آدام چوْخ دانیشار آنجاق آز دئیه‌ر، چونکی دئدییی سؤزون آنلامینی چاتدیرماق اوچون سؤزجوک‌لری اویغون دئییل‌دیرلر.
ادبییاتسیز بیر دونیا، اویغارسیز بیر دونیادیر، حساسیت‌دن قیسیر قالمیش ائیله‌جه دانیشماقدا یئتیشمه‌مش، جاهیل و غریزه اوزوندن داورانان، عشقین شور و شررینده خام ترپه‌شن، سیزه ایمگه‌له‌دیگیم بو ایماژین ان اؤنملی اؤزللیک‌لریندن بیریسی قودرت و گوجه بوْیون أیمک‌دیر. و باخیمدان، بو دونیا موطلق حئیوانی بیر دونیادیر. تمل غریزه‌لر گونده‌لیک داورانیشلارین طرزینی معین ائدیرلر. بئلنچی بیر یاشامین اؤنملی اؤزللیگی بقا و واراوْلماق اوچون ساواشماق، تانینمامیش‌اردام قوْرخماق و مادی گره‌ک‌لری ارضاء ائتمک دئمک‌دیر. داها روح (تین) دئیه بیر نسنه‌یه یئر قالماز. بو دونیادا یاشامین ده‌ییشمه‌مزلیگی قورغولو قارانلیق باخیشی ایله بیرله‌شیب، بو دویغویلا کی اینسانین یاشامی همن‌دیر کی گره‌ک اوْلا و همئشه بئلنچی اوْلاجاقدیر. داها هئچ کیمسه و هئچ نسنه اوْنو ده‌ییشدیره بیلمه‌یه قادیر اوْلمایاجاق‌دیر.

• نییه ادبییات | ماریو بارگاس یوسا | فارسجاسی: عبدالله کوثری 
تورکجه‌یه چئویرن: ح. م 🙏